Het bestuursrecht geeft regels omtrent het bestuur en de controle op de uitoefening van de bevoegdheden door de bestuursrechtelijke organen. Een bestuursorgaan is een instelling van een publiekrechtelijke rechtspersoon. Hieronder vallen de burgemeester, wethouders, gemeente, gemeenteraad en de provincie (Provinciale staten).
In de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zijn de algemene bestuursrechtelijke regels te vinden waarbinnen bestuursorganen, waaronder ook toezichthouders, dienen te opereren. De verdere bevoegdheden van de bestuursorganen zijn uitgewerkt in bijzondere wetgeving. Bestuursorganen hebben geen eigen belangen, maar worden geacht te handelen in het belang van de burgers. Bestuursorganen behartigen het publieke belang, dus van ons als burgers.
In het bestuursrecht staan de regels waar een bestuursorgaan zich aan moet houden bij het nemen van besluiten.
Bestuursorganen
De Nederlandse staat moet gezien worden als een groot openbaar lichaam dat is opgebouwd uit verschillende kleinere lichamen, zoals de provincies en gemeenten en die bestaan weer uit organen, zoals de Provinciale Staten en de Gemeenteraad. De verschillende lichamen hebben publiekrechtelijke bevoegdheden. De staat mag bijvoorbeeld geen boetes opleggen of vergunningen verlenen. Deze bevoegdheden zijn overgedragen aan de organen van het lichaam: de bestuursorganen.
Het is van belang te bepalen of een instantie een ‘bestuursorgaan’ is. Wanneer u het niet eens bent met een beslissing van een overheidsinstantie en deze wordt aangemerkt als bestuursorgaan, kunt u alleen gebruik maken van de bestuursrechtelijke rechtsmiddelen. Dit zijn bijvoorbeeld de bezwaarschriftprocedure en het administratieve beroep. Wanneer deze niet aangemerkt wordt als bestuursorgaan, staat de civiele procedure open. Hierbij kunt u naar de burgerlijke rechter stappen.
Soorten Bestuursorganen
De wet heeft het over twee soorten bestuursorganen: de a-organen en de b-organen.
Een a-orgaan is een orgaan van een rechtspersoon die door publiekrecht is ingesteld. Ingesteld door publiekrecht betekent dat de rechtspersoon in de wet moet worden genoemd. Zo is bijvoorbeeld de Gemeente een in de wet genoemd rechtspersoon. Haar organen zijn in de Gemeentewet omschreven: de Gemeenteraad, de Burgemeester en het College van burgemeester en wethouders]. Deze organen zijn dus bestuursorganen van de Gemeente.
A-organen
De rechtspersonen zijn in de wet opgesomd. Dit zijn de Staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen en andere lichamen die in de Grondwet verordenende bevoegdheden hebben gekregen. Dit zijn bevoegdheden om algemene regels op te stellen die de burgers binden.
In de inrichtingswetten van deze rechtspersonen worden hun organen genoemd. Zo zijn de Provinciale Staten, het College van gedeputeerde staten en de Commissaris van de Koning bestuursorganen van de provincies en het algemene bestuur, het dagelijkse bestuur en de voorzitter bestuursorganen van de waterschappen.
Een b-orgaan is een ander persoon die, of college dat, enig openbaar gezag heeft. Dit is lastiger vast te stellen, omdat deze organen niet zijn opgesomd in de wet. Het criterium is slechts of er sprake is van openbaar gezag. Hier is sprake van wanneer een persoon of college eenzijdig rechten en plichten kan opleggen aan de burger en kan bepalen over een publieke taak (een taak van de overheid of wat door de overheid wordt gefinancierd).
Wanneer een b-orgaan privaatrechtelijke taken uitvoert, is zij geen bestuursorgaan. Privaatrechtelijke taken zijn taken die u ook kunt uitoefenen, zoals het kopen van een bank of het aangaan van een arbeidsovereenkomst. Zij is enkel een bestuursorgaan wanneer zij publieke taken uitvoert. Dit wordt een incidenteel bestuursorgaan genoemd.
B-organen
Een b-orgaan is bijvoorbeeld de APK-keurder. Hij heeft zijn bevoegdheid tot het keuren van auto’s gekregen in de Wegenverkeerswet. Het keuren gebeurt doorgaans in de garage. Wanneer de garage een autoband vervangt, is zij geen bestuursorgaan. Zij is dit alleen wanneer zij wanneer zij keuringsbewijzen afgeeft.
Een notaris is een b-orgaan wanneer hij of zij bevoegdheden uitoefent die hem zijn gegeven in de Wet op het notarisambt.
De Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (het CBR) wordt ook gezien als een b-orgaan. Zij mag onderzoek doen naar de rijvaardigheid en rijbewijzen afgeven. Deze bewijzen worden alleen afgegeven wanneer iemand over voldoende rijvaardigheid beschikt. Zonder een rijbewijs is het bijvoorbeeld verboden een auto te besturen. Het CBR is dus met openbaar gezag bekleed. Zij kan eenzijdig besluiten dat iemand over voldoende rijvaardigheid beschikt.
Zelfstandige bestuursorganen (zbo’s)
Een zelfstandig bestuursorgaan is een orgaan dat bestuurstaken of –bevoegdheden heeft. Hij is bij het uitvoeren niet volledig hiërarchisch ondergeschikt aan de bestuursorganen van de rijksoverheid. Zelfstandige bestuursorganen zijn dus niet volledig ondergeschikt aan bijvoorbeeld de minister, maar de minister is wel verantwoordelijk voor het beleid dat een zelfstandig bestuursorgaan uitvoert en voor het toezicht daarop. De taken van zelfstandige bestuursorganen staan in de wet. Voorbeelden van zelfstandige bestuursorganen zijn de Kamer van Koophandel, Sociale Verzekeringsbank en het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR).
Zelfstandige bestuursorganen
Het UWV is een zelfstandig bestuursorgaan. De wet heeft gesteld dat zij rechtspersoonlijkheid bezit. Dit is dus een a-orgaan.
Een zelfstandig b-orgaan kan een stichting zijn of een NV die van de wet bevoegdheden heeft gekregen, zoals de Stichting Autoriteit Financiële Markten.
De publieksorganen nemen besluiten, bijvoorbeeld over subsidies of vergunningen. Van het aanvragen van een vergunning voor een evenement tot aan het indienen van een principeverzoek of bestemmingsplan-wijziging bij de gemeente en van het maken van bezwaar tegen het intrekken van een uitkering door het UWV tot het handhavend optreden tegen een illegaal gebouwde serre aan de woning door de gemeente.
Bestuursrecht heet ook wel administratief recht. Het Bestuursrecht is complex en uitgebreid. Denk hierbij aan:
- Ambtenarenrecht
- Belastingrecht
- Sociaal Zekerheidsrecht
- Vreemdelingenrecht
- Milieurecht
- Omgevingsrecht (Ruimtelijke ordening)
- Bouwrecht
Heb je een vergunning nodig, of wordt jou een dwangsom opgelegd, dan heb je te maken met bestuursrecht. Een dwangsom wordt ook wel een reparatoire sanctie genoemd. Dit is een drukmiddel waarmee een overheidsinstantie kan zorgen dat een gevaarlijke, onwettelijke of overlastgevende situatie beëindigd wordt. En kom je in aanraking met een openbare bestuursorganisatie, zoals een gemeente of het UWV, dan heb je plichten, maar zeker ook rechten. Zo moet een bestuursorganisatie jou juist en binnen een (bij Wet) bepaalde tijd informeren of een beslissing nemen.
Tegen een beslissing van bijvoorbeeld de gemeente, provincie of ministerie kunt u in bezwaar gaan. Dit betekent dat het bestuursorgaan nog een keer naar uw zaak moet kijken. Voor het indienen van bezwaar gelden stringente regels waardoor het van groot belang is dat u de procedure op de juiste wijze start. Het laten verstrijken van een termijn kan tot gevolg hebben dat het bestuursorgaan niet meer naar uw zaak kijkt en u zelfs niet meer naar de rechter kan!
Wacht de overheid te lang met beslissen dan kan de overheid worden gedwongen tot het maken van een beslissing op uw aanvraag of bezwaarschrift.
Na de bezwaarschriftprocedure, zo mocht u het niet eens zijn, kunt u uw zaak voorleggen aan de rechtbank, in dit geval de bestuursrechter. Die toetst of de beslissing van het bestuursorgaan op de juiste wijze en op grond van de wet is genomen. Door de complexiteit van de regelgeving is het verstandig om een specialist Bestuursrecht in de arm te nemen, hoewel een advocaat of jurist bij de bestuursrechter niet verplicht is. Iure Fortis helpt u hiermee verder.